خانه / درباره علوم شناختی / علوم شناختی در ایران / تاریخچه علوم شناختی در ایران
تاریخچه علوم شناختی در ایران
علوم شناختی

تاریخچه علوم شناختی در ایران

تلاش‌های اولیه برای معرفی علوم شناختی در ایران، توسط مرحوم دکتر لوکس استاد فرهیخته دانشگاه تهران صورت گرفت. وی توجه دانشجویان را به این زمینه جدید دانش و فناوری جلب کرد. او شاگردان برجسته‎ای تربیت نمود.

به تلاش آن مرحوم در سال ۱۳۷۵ “پژوهشکده سیستم‌های هوشمند” در مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات تاسیس شد. ریاست آن مجموعه تا سال ۱۳۷۷ بر عهده وی بود و در فاصله سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۱ ریاست آن را دکتر شاهین روحانی بر عهده داشت. در سال ۱۳۸۱ پژوهشکده سیستم های هوشمند به “پژوهشکده علوم شناختی” تغییر نام یافت و دکتر حسین استکی ریاست آن را بر عهده گرفت که هنوز با همین نام به فعالیت خود ادامه می دهد و دوره دکتری علوم اعصاب شناختی (گرایش مغز و رایانش) را ارائه می دهد.

از سمتی دیگر در سال ۱۳۷۷ به همت دکتر سیدکمال خرازی و تنی چند از اساتید روان شناسی و روان‌پزشکی موسسه مطالعات علوم شناختی به عنوان یک موسسه غیر انتفاعی با هدف انجام پژوهش در زمینه علوم شناختی تأسیس گردید که ریاست آن با دکتر جواد علاقه‎بندراد بود. در سال ۱۳۸۲ این موسسه توانست مجوز برگزاری دوره های دکتری و کارشناسی ارشد علوم شناختی در ایران را از وزارت علوم دریافت کند و تحت عنوان «پژوهشکده علوم شناختی» به تربیت دانشجو بپردازد. ریاست این پژوهشکده به ترتیب پس از دکتر علاقه بند راد با دکتر حمید رضا نقوی، دکتر رضا زمانی و دکتر حمید رضا پور اعتمادبوده است.

پژوهشکده علوم شناختی دوره دکتری در رشته های علوم اعصاب شناختی (گرایش مغز و شناخت)، روان شناسی شناختی، مدلسازی شناختی، زبان شناسی شناختی و فلسفه ذهن و همچنین دوره کارشناسی ارشد در رشته های روان شناسی شناختی و ذهن، مغز و تربیت را ارائه می دهد و سالانه از طریق کنکور سراسری دانشجو می پذیرد.

در سال ۱۳۸۷ به منظور توسعه علوم و فناوریهای شناختی در سطح ملی، شورای عالی اتقلاب فرهنگی به دکتر خرازی مأموریت داد پیش نویس سند راهبردی توسعه این دانش و فناوری نوین را تهیه نماید. این مهم در کارگروهی به ریاست او و با همکاری جمعی از اساتید رشته های مختلف علوم شناختی انجام گرفت و در شورای تخصصی تحول در نظام آموزشی به تصویب اولیه رسید و نهایتاً در سال ۱۳۹۰ در صحن شورایعالی مصوب و توسط رئیس جمهور وقت ابلاغ گردید. همچنین در سال ۱۳۹۰ شورایعالی انقلاب فرهنگی با تصویب سند نقشه جامع علمی کشور حوزه علوم شناختی در ایران را به عنوان اولویت الف علمی کشور ذکر و معرفی نمود.

از سوی دیگر، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال ۱۳۹۰ با تاسیس کمیته علوم و فناوریهای شناختی به تدوین برنامه های دوره های دکتری و کارشناسی ارشد پرداخت. این کمیته که ریاست آنرا دکتر خرازی بر عهده دارد تا به حال با کمک موسسات و اساتید حوزه های مختلف علوم شناختی موفق شده است برنامه درسی دوره های دکتری روان شناسی شناختی، زبان شناسی شناختی، مدلسازی شناختی، فلسفه ذهن را تدوین و به تصویب برساند و برنامه دکتری علوم اعصاب شناختی را مورد بازنگری قرار دهد. همچنین برنامه دوره های کارشناسی ارشد روان شناسی شناختی و دوره ذهن، مغز و تربیت نیز در همین کمیته تدوین و به تصویب شورای برنامه ریزی وزارت رسیده است.

در سال ۱۳۹۱ بر اساس مفاد سند مزبور، ستاد راهبری توسعه علوم و فناوریهای شناختی در معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور تاسیس و دکتر سید کمال خرازی به دبیری این ستاد منصوب گردید. ستاد عملاً از تابستان سال ۱۳۹۱ کار خود را آغاز و به تمهید مقدمات پرداخت.

 

چرا واژه «علوم شناختی»؟

واژهٔ «علوم شناختی»، واژه معادلی است که فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران به جای «Cognitive Science» برای علوم شناختی در ایران انتخاب کرده است. این واژه از دو بخش «علوم» و «شناختی» ساخته شده است.

علوم را به جای واژه «Science» در زبان‌های انگلیسی و فرانسوی انتخاب کرده اند. با توجه به این که فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران واژهٔ «دانش» را به جای واژهٔ «Knowledge» به کار می‌گیرد، نباید واژه‌های تخصصی «علم» و «دانش» با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. همچنین توجه به این موضوع لازم است که واژهٔ «Science» در زبان‌های انگلیسی و فرانسوی معنی جمع دارند و به همین دلیل در زبان فارسی با «علوم» (و نه «علم») معادل گرفته شده‌اند.

«شناختی» واژه معادل به جای واژه «Cognitive» است. در واقع فرهنگستان به جای «Cognition»، «شناخت» را معادل کرده و به دنبال آن «شناختی» برای صفت ساخته شده از آن به کار می‌رود. بسیار مهم است که «علوم شناختی» با «شناخت‌شناسی» که معادل «Epistemology» است، اشتباه گرفته نشود. یکی از اشتباه‌هایی که ممکن است با توجه به به‌کارگیری واژه «شناخت» در معادل‌های «Cognitive Science» و «Epistemology» پیش آید، اشتباه گرفتن حوزه‌های این دو علم است که البته پیشینهٔ ذهنی فارسی‌زبانان از واژه «شناخت» به این اشتباه دامن می‌زد.

 

تحصیل علوم شناختی در ایران

تحصیل در رشته‌هایعلوم شناختی در ایران از طریق آزمون تحصیلات تکمیلی سازمان سنجش امکان‌پذیر است؛ و در سال تحصیلی ۹۲–۹۳ دانشگاههای فردوسی مشهد، شهید مدنی آذربایجان (دانشگاه تبریز) و پژوهشکده غیرانتفاعی علوم شناختی تهران پذیرای دانشجویان (با توجه به دفترچه انتخاب رشته) این رشته بودند. تعداد دانشگاه‌ها و مراکزی که به تربیت دانشجو در رشته‌های مختلف زیر شاخه مجموعه علوم شناختی در ایران می‌پردازند رو به افزایش است و در این میان می‌توان به اسامی زیر که موفق به دریافت مجوز برگزاری رشته‌های مزبور که در دفترچه کنکور تحصیلات تکمیلی ذیل گروه علوم پایه و تحت عنوان مجموعه علوم شناختی معرفی می‌شوند، شده‌اند اشاره کرد:

  • پژوهشکده علوم شناختی پژوهشگاه دانشهای بنیادی
  • دانشگاه تهران
  • دانشگاه اصفهان
  • دانشگاه شهید چمران اهواز (گرایش ذهن، مغز، تربیت)
  • پژوهشکده علوم شناختی (غیرانتفاعی)
  • پژوهشکده علوم شناختی دانشگاه شهید بهشتی
  • دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تبریز (شهید مدنی آذربایجان)
  • دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد
  • دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه سمنان
  • دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه کردستان
  • مرکز تحقیقات سیستم های هوشمند و علوم شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین (مرکز فناوری و نوآوری سینتک)

۸ نظر

  1. این رشته کارشناسی نداره؟

  2. میشه بگید برای ورود به رشته علوم شناختی در کنکور کارشناسی باید چه کد رشته ای رو انتخاب کنیم؟
    من ریاضی بودم و به علوم شناختی علاقه مند شدم

    • کد رشته ۱۲۱۹ در کنکور ارشد عنوانش علوم شناختی هست که در حال حاضر با سه گرایش جذب دانشجو انجام میده.
      خبر خوب برای شما اینکه از سال گذشته دانشگاه های شهید بهشتی و تهران هم در دوره های روزانه و شبانه اقدام به جذب دانشجو کردند.
      موفق باشید

  3. شما از گرایش مطالعات نظری هنر و گرایش علوم شناختی در رسانه اطلاعی دارید؟
    پارسال این دو گرایش در دفترچه کنکور ارشد بود ولی هنگام انتخاب رشته حذف شد!!!!!!!!!!

    • گروه علوم شناختی

      بله درسته. این دو گرایش در دفترچه سال ۹۶ حذف شد. احتمالا این دو گرایش در دانشگاه علامه طباطبایی ارائه خواهد شد.

  4. کنکور علوم شناختی ۹۷ کی برگزار میشه؟ منظورم کنکور ارشد علوم شناختی ۹۷ ئه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Creative Commons License
All content by IranCognitiveScience is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Based on a work at Iran Cognitive Science Group.
Permissions beyond the scope of this license may be available at irancognitivescience.com.